https://www.radioezam.com/iCxa/
چند نکته درباره‌ی درخت سرو
تاریخ انتشار: ۱۵ اسفند ۱۴۰۱ | منبع: رادیو عظام
مهمان چند هزارساله
چندین هزار سال است که سرو در این سرزمین ریشه دوانده. از زمان اجدادمان تا همین حالا، بین این همه درخت و گیاهی که دور و برمان هستند و نیستند، سرو از همه محبوب‌تر است. مقاوم بودن سرو در برابر سرما و خشکی، همیشه سبز بودنش، شکسته‌نشدن آن در طوفان‌ها، هرس‌پذیری بی‌دردسر، زیبایی و بلندی‌اش و البته ارجاعات فراوان فرهنگی و ادبی باعث شده تا این درخت جایگاه بسیار متفاوتی با بقیه‌ی گیاهان داشته باشد. روز درختکاری فرصت مناسبی بود تا سراغ سرو برویم و چند نکته‌ی خواندنی درباره‌ی این درخت محبوب را کنار هم بگذاریم.
سرو در ادبیات
اگر اهل شعر خواندن باشید، حتما با کمی فکر کردن، به شعری می‌رسید که در آن از سرو یاد شده باشد. این درخت همیشه سبز هم در شعرهای عاشقانه آمده و هم در اشعار حماسی استفاده شده. گاهی تنها اسمش ذکر شده و گاهی در عبارت‌هایی مثل «سرو سهی»، «سرو ناز» و «سرو آزاد» به کار رفته. محدود به یک دوره‌ی زمانی هم نبوده و در شعر شاعران قرن‌های مختلف حضور دارد. فردوسی در قرن چهار گفته: «سرش راست بر شد چو سرو بلند/ به گفتار خوب و خرد کار بند» و سعدی در قرن هفت نوشته: «نه باغ ماند و نه بستان که سرو قامت تو / برست و ولوله در باغ و بوستان انداخت». قیصر امین‌پور هم در روزگار ما سروده که: «خوشا چون سروها استادنی سبز/ خوشا چون برگ‌ها افتادنی سبز».
سرو در معماری
سرو در هنر ایرانی هم نقش مهمی دارد و در فرش، کاشی، پتینه و پارچه نقش سرو بسیار دیده می‌شود. حتی در نگاره‌های تخت جمشید هم بارها درخت سرو حکاکی شده است. علاوه بر این‌ها این درخت در معماری ایران هم کاربرد فراوانی دارد. یکی از نکاتی که درباره‌ی نقش سرو در بناهای اصیل ایرانی می‌گویند به شکل ظاهری آن برمی‌گردد. سرو مخروطی است که مثل یک پیکان نگاه بیننده را به سمت بالا می‌برد. به خاطر همین جلوی ساختمان‌های بلند این درخت را می‌کاشتند تا توجه مخاطب را به تزئینات سردر، شاه‌نشین یا طبقات بالایی جلب کنند. متخصصان می‌گویند دلیل اینکه در همه جای باغ ارم شیراز درخت سرو وجود دارد و تنها جلوی عمارت اصلی این درخت کاشته نشده، به همین موضوع برمی‌گردد.
قدیمی‌ترین سرو جهان
کهن‌ترین موجود زنده‌ی ایران درخت سروی است که در ابرکوه قرار دارد. این درخت 4500 ساله به سرو زرتشت هم مشهور است. چون در گذشته مردم معتقد بودند که زرتشت این درخت را کاشته است. حمدالله مستوفی در کتابش (سال 740 قمری) درباره‌ی ابرکوه نوشته: «آن‌جا سروی است که در جهان شهرتی عظیم دارد. چنانچه سرو کشمیر و بلخ شهرتی داشته و اکنون این از آنها بلندتر و بزرگتر است و درخت سرو در ایران‌زمین مثل آن نیست.» سرو ابرکوه به عنوان دومین اثر طبیعی ایران بعد از قله‌ی دماوند در فهرست میراث ملی ثبت شده. این درخت در دنیا هم رکورددار است و بعد از درخت کاج کالیفرنیا، دومین درخت پیر جهان محسوب می‌شود. این درخت عظیم ارتفاعی حدودا 35 متر دارد. می‌گویند قطر تنه‌‌ی این درخت 4.5 متر است و شاخه‌هایش 1متر و 85سانتی‌متر قطر دارند.
مشهورترین سرو ایران
اما معروف‌تر از سرو ابرکوه، سرو کاشمر است. درختی که قصه‌های زیادی درباره‌ی آن وجود دارد و از فردوسی تا صادق هدایت داستان آن را گفته‌اند. هدایت در کتاب نیرنگستان ماجرای سرو کاشمر را مفصل تعریف کرده و نوشته: «معروف است که زرتشت دو شاخه کاج از بهشت آورد و به دست خودش یکی از آنها را در کاشمر و دیگری را در فارمد از قرای طوس کاشت. این دو قلمه به مرور زمان بی‌اندازه بزرگ و کهن می‌شوند و مردم به آنها معتقد بوده‌اند. می‌گویند که مرغان بی‌شمار بر شاخه‌های آن آشیانه داشته‌اند و در سایه‌ی آن جانوران بسیار می‌چریده‌اند. شهرت این درخت که به گوش خلیفه متوکل عباسی می‌رسد، حکمی به طاهر بن عبدالله که در آن زمان حاکم خراسان بوده می‌نویسد که درخت سرو کاشمر را که در بست نیشابور بوده بریده بر گردونه‌ها بنهد و شاخه‌های آن را در نمد گرفته، بر شتران بار کرده، به بغداد بفرستند. دسته‌ای از زرتشتیان که این حکم می‌شنوند پنجاه هزار دینار به طاهر وعده می‌دهند که این درخت را نبرد ولی طاهر درخت را می‌اندازد و به‌قول نگارنده‌ی تاریخ جهان‌نمای از مدت عمر آن درخت تا سنه‌ی ۲۳۲ هجری 1450سال گذشته بود. و چون آن درخت بیفتاد در آن حدود زمین بلرزید و به کاریزها و بناها خلل راه یافت و اصناف مرغان بیرون از حد و حصر از شاخسار آن درخت پریدن کردند، چنان‌که هوا پوشیده گشت و مرغان به انواع اصوات خوش، نوحه و زاری می‌کردند و چون این درخت به یک منزلیِ مقر خلیفه رسید، غلامان ترک شب‌هنگام بر سر متوکل علیه‌اللعنه ریخته، تن او را پاره پاره کردند.»
چندین هزار سال است که سرو در این سرزمین ریشه دوانده. از زمان اجدادمان تا همین حالا، بین این همه درخت و گیاهی که دور و برمان هستند و نیستند، سرو از همه محبوب‌تر است. مقاوم بودن سرو در برابر سرما و خشکی، همیشه سبز بودنش، شکسته‌نشدن آن در طوفان‌ها، هرس‌پذیری بی‌دردسر، زیبایی و بلندی‌اش و البته ارجاعات فراوان فرهنگی و ادبی باعث شده تا این درخت جایگاه بسیار متفاوتی با بقیه‌ی گیاهان داشته باشد. روز درختکاری فرصت مناسبی بود تا سراغ سرو برویم و چند نکته‌ی خواندنی درباره‌ی این درخت محبوب را کنار هم بگذاریم.
سرو در ادبیات
اگر اهل شعر خواندن باشید، حتما با کمی فکر کردن، به شعری می‌رسید که در آن از سرو یاد شده باشد. این درخت همیشه سبز هم در شعرهای عاشقانه آمده و هم در اشعار حماسی استفاده شده. گاهی تنها اسمش ذکر شده و گاهی در عبارت‌هایی مثل «سرو سهی»، «سرو ناز» و «سرو آزاد» به کار رفته. محدود به یک دوره‌ی زمانی هم نبوده و در شعر شاعران قرن‌های مختلف حضور دارد. فردوسی در قرن چهار گفته: «سرش راست بر شد چو سرو بلند/ به گفتار خوب و خرد کار بند» و سعدی در قرن هفت نوشته: «نه باغ ماند و نه بستان که سرو قامت تو / برست و ولوله در باغ و بوستان انداخت». قیصر امین‌پور هم در روزگار ما سروده که: «خوشا چون سروها استادنی سبز/ خوشا چون برگ‌ها افتادنی سبز».
سرو در معماری
سرو در هنر ایرانی هم نقش مهمی دارد و در فرش، کاشی، پتینه و پارچه نقش سرو بسیار دیده می‌شود. حتی در نگاره‌های تخت جمشید هم بارها درخت سرو حکاکی شده است. علاوه بر این‌ها این درخت در معماری ایران هم کاربرد فراوانی دارد. یکی از نکاتی که درباره‌ی نقش سرو در بناهای اصیل ایرانی می‌گویند به شکل ظاهری آن برمی‌گردد. سرو مخروطی است که مثل یک پیکان نگاه بیننده را به سمت بالا می‌برد. به خاطر همین جلوی ساختمان‌های بلند این درخت را می‌کاشتند تا توجه مخاطب را به تزئینات سردر، شاه‌نشین یا طبقات بالایی جلب کنند. متخصصان می‌گویند دلیل اینکه در همه جای باغ ارم شیراز درخت سرو وجود دارد و تنها جلوی عمارت اصلی این درخت کاشته نشده، به همین موضوع برمی‌گردد.
قدیمی‌ترین سرو جهان
کهن‌ترین موجود زنده‌ی ایران درخت سروی است که در ابرکوه قرار دارد. این درخت 4500 ساله به سرو زرتشت هم مشهور است. چون در گذشته مردم معتقد بودند که زرتشت این درخت را کاشته است. حمدالله مستوفی در کتابش (سال 740 قمری) درباره‌ی ابرکوه نوشته: «آن‌جا سروی است که در جهان شهرتی عظیم دارد. چنانچه سرو کشمیر و بلخ شهرتی داشته و اکنون این از آنها بلندتر و بزرگتر است و درخت سرو در ایران‌زمین مثل آن نیست.» سرو ابرکوه به عنوان دومین اثر طبیعی ایران بعد از قله‌ی دماوند در فهرست میراث ملی ثبت شده. این درخت در دنیا هم رکورددار است و بعد از درخت کاج کالیفرنیا، دومین درخت پیر جهان محسوب می‌شود. این درخت عظیم ارتفاعی حدودا 35 متر دارد. می‌گویند قطر تنه‌‌ی این درخت 4.5 متر است و شاخه‌هایش 1متر و 85سانتی‌متر قطر دارند.
مشهورترین سرو ایران
اما معروف‌تر از سرو ابرکوه، سرو کاشمر است. درختی که قصه‌های زیادی درباره‌ی آن وجود دارد و از فردوسی تا صادق هدایت داستان آن را گفته‌اند. هدایت در کتاب نیرنگستان ماجرای سرو کاشمر را مفصل تعریف کرده و نوشته: «معروف است که زرتشت دو شاخه کاج از بهشت آورد و به دست خودش یکی از آنها را در کاشمر و دیگری را در فارمد از قرای طوس کاشت. این دو قلمه به مرور زمان بی‌اندازه بزرگ و کهن می‌شوند و مردم به آنها معتقد بوده‌اند. می‌گویند که مرغان بی‌شمار بر شاخه‌های آن آشیانه داشته‌اند و در سایه‌ی آن جانوران بسیار می‌چریده‌اند. شهرت این درخت که به گوش خلیفه متوکل عباسی می‌رسد، حکمی به طاهر بن عبدالله که در آن زمان حاکم خراسان بوده می‌نویسد که درخت سرو کاشمر را که در بست نیشابور بوده بریده بر گردونه‌ها بنهد و شاخه‌های آن را در نمد گرفته، بر شتران بار کرده، به بغداد بفرستند. دسته‌ای از زرتشتیان که این حکم می‌شنوند پنجاه هزار دینار به طاهر وعده می‌دهند که این درخت را نبرد ولی طاهر درخت را می‌اندازد و به‌قول نگارنده‌ی تاریخ جهان‌نمای از مدت عمر آن درخت تا سنه‌ی ۲۳۲ هجری 1450سال گذشته بود. و چون آن درخت بیفتاد در آن حدود زمین بلرزید و به کاریزها و بناها خلل راه یافت و اصناف مرغان بیرون از حد و حصر از شاخسار آن درخت پریدن کردند، چنان‌که هوا پوشیده گشت و مرغان به انواع اصوات خوش، نوحه و زاری می‌کردند و چون این درخت به یک منزلیِ مقر خلیفه رسید، غلامان ترک شب‌هنگام بر سر متوکل علیه‌اللعنه ریخته، تن او را پاره پاره کردند.»